Opieka zdrowotna w Szwecji to nie jest do końca taka łatwa sprawa jakby się mogło wydawać. Wielu polaków boryka się latami z wieloma problemami związanymi z uzyskaniem ubezpieczenia i Personnumeru. System okazuje się dużo prostszy i przyjaźniejszy jeśli uda się go dobrze poznać i zrozumieć.
Ubezpieczenie zdrowotne w Szwecji
Wszyscy objęci ubezpieczeniem zdrowotnym i społecznym w Szwecji mają prawo do opieki zdrowotnej w szwedzkiej służbie zdrowia. Aby być ubezpieczonym w Szwecji należy:
- Posiadać PN (Personnumer)
- Być zgłoszonym do FK (Szwedzka Agencja ds. Ubezpieczeń Społecznych – Försäkringskassan)
Ubezpieczenie zdrowotne jest bardzo ważne. Według mnie – zdobycie PN i zgłoszenie się do FK powinno być naszym priorytetem zaraz po przyjeździe do Szwecji. Zdobycie PN nie jest zawsze łatwe – powiązane jest bardzo ściśle z legalnością pobytu w Szwecji według szwedzkiego prawa.
Jeśli mieszkasz w Szwecji i zgłaszasz się do FK – pomyśl o tym, żeby od razu wyrobić sobie tu EKUZ – może przydać się podczas wizyt w Polsce lub zwykłych wakacji. Czas oczekiwania może być dość długi (czekaliśmy aż 5 miesięcy). Jednocześnie uzyskasz gwarancję zgłoszenia do FK (FK nie wysyła żadnego potwierdzenia zgłoszenia dopisania do ubezpieczenia zdrowotnego w Szwecji).
Nie należy mylić ubezpieczenia zdrowotnego (np. polski ZUS) z innymi formami ubezpieczenia takimi jak ubezpieczenie NNW (np. polski PZU).
Polskie ubezpieczenie zdrowotne z zasady nie uprawnia do korzystania ze szwedzkiej służby zdrowia – chyba, że doraźnie, w nagłych przypadkach, aby umożliwić powrót do Polski celem zakończenia leczenia.
Ile kosztuje opieka zdrowotna w Szwecji?
Finansowanie
Opieka zdrowotna jest w znacznej większości finansowana z podatków, ale nie oznacza to, że jest zupełnie darmowa. Poszczególne jednostki administracyjne ustalają poziom opłat za usługi medyczne. Są to raczej symboliczne kwoty, które stanowią jedynie ułamek faktycznego kosztu usługi medycznej. Przykładowo – wizyta u lekarza pierwszego kontaktu w miejscu mojego zamieszkania kosztuje 200 SEK (około 80 zł), wizyta u specjalisty to 350 SEK, a wizyta na szpitalnym oddziale ratunkowym kosztuje 400 SEK. Nie jest to całkowity koszt usługi – resztę dopłaca państwo.
Opłaty
Jeśli nie stawisz się na wcześniej umówioną wizytę musisz zapłacić tak, jakby się ona odbyła. Z drugiej strony, jeżeli umówiona wizyta nie odbyła się w ciągu 30 minut, nie musisz uiszczać za nią opłaty.
Opłaty można uiszczać kartą, gotówką lub poprosić o wystawienie faktury z 30-sto dniowym okresem płatności. Jeśli koszt opieki medycznej przekroczy 300 SEK w ciągu jednego miesiąca – masz możliwość zapłaty w ratach.
Szczegółowy cennik usług medycznych w regionie Sztokholmu znajdziesz tutaj: https://www.1177.se/Stockholm/sa-fungerar-varden/kostnader-och-ersattningar/patientavgifter-i-stockholms-lan/
Darmowa opieka zdrowotna w Szwecji
W uproszczeniu można uznać, że dzieci i młodzież (objęta ubezpieczeniem zdrowotnym) do ukończenia 17 roku życia nie płacą za opiekę zdrowotną. Tak samo jest z osobami, które ukończyły 85 lat. Nie dotyczy wizyt na oddziałach ratunkowych.
Istnieją liczne wyjątki od opłat za wizyty. Są to: prowadzenie ciąży i poród, mammografia, wizyty w placówkach przeznaczonych dla dzieci oraz w placówkach szkolnych, badania hpv dla kobiet oraz leczenie chorób zakwalifikowanych jako szczególnie niebezpiecznych dla społeczeństwa (np. HIV, COVID-19, syfilis, salmonella, chlamydia). Istnieje również znaczna dotacja i łatwy dostęp do antykoncepcji.
Ochrona przed poniesieniem wysokich kosztów leczenia, hospitalizacji oraz leków (Högkostnadsskydd)
Szwecja wychodzi naprzeciw przewlekle chorym. W jednym roku kalendarzowym wydasz na leczenie maksymalnie 1150 SEK. Po przekroczeniu tej kwoty dalsze leczenie będzie darmowe. Rodzice, którzy mają pod opieką kilkoro dzieci poniżej 18 roku życia również nie zapłacą więcej, jeśli łączne koszty opłat za dzieci przekroczą w jednym roku kalendarzowym 1150 SEK. Łączne wydatki w ciągu ostatniego roku możesz sprawdzić logując się na stronie interetowej 1177.se. Co to oznacza w praktyce? Nie ma w Szwecji terapii nierefundowanych. Na próżno tu szukać puszek z darowiznami na chore dzieci, ogromu fundacji i zbiórek na fb.
Maksymalna opłata za pobyt w szpitalu to 100 SEK za dobę.
W przypadku leków opłata maksymalna jaką ponosi się w ciągu roku to obecnie 2350 SEK. Jest to kwota aktualizowana każdego roku z dniem 1. stycznia. Oznacza to że płacisz 100% ceny leków wyłącznie do kwoty 1175 SEK. Powyżej tej kwoty Twój udział w opłacie za leki stopniowo maleje (100%; 50%; 25%; 10%; frikort) – resztę dopłaca państwo. Po osiągnięciu pułapu 2350 SEK (kwota na 2020r.) otrzymujesz frikort – leki bez opłat.
Prawa pacjenta
Zakres praw pacjenta obejmuje ustawa o prawach pacjenta (Patientlagen). Określa, że masz prawo do otrzymywania informacji o swojej chorobie oraz dostępnych formach leczenia. Możesz współdecydować o leczeniu, a także uzyskać informacje o tym, gdzie możesz poddać się leczeniu.
Wszystkie informacje, które otrzymujesz powinny być dla ciebie zrozumiałe. Masz prawo do otrzymania wszystkich informacji w formie pisemnej (wydawane na prośbę) lub do bezpłatnej obecności tłumacza (często konieczne jest wcześniejsze zgłoszenie).
Dzieci mają prawo do korzystania z opieki zdrowotnej w obecności opiekuna. Ważne jest, aby dziecko rozumiało przebieg leczenia, było w jego trakcie aktywne, a wraz z wiekiem mogło samodzielnie podejmować decyzje.
Czego mogą dotyczyć przekazywane informacje?
- jaki jest Twój stan zdrowia
- jakie istnieją metody badania, opieki zdrowotnej i leczenia
- jakie istnieją środki pomocnicze
- kiedy możesz spodziewać się terapii
- jakie są spodziewane rezultaty leczenia i opieki zdrowotnej
- jakie istnieje ryzyko powikłań i skutków ubocznych
- jak przebiega ewentualna rekonwalescencja
- jakie istnieją metody zapobiegania chorobie lub urazom
- o możliwości uzyskania w Kasie Ubezpieczeń dodatkowych informacji o ubieganie się o leczenie w jednym z krajów EOG lub w Szwajcarii.
Przekazywanie bliskim informacji o twoim stanie zdrowia
Bliscy mogą otrzymywać informacje o twoim stanie zdrowia tylko jeśli jesteś obecny podczas wizyty lub wyraziłeś na to zgodę, z wyjątkiem sytuacji zagrażających twojemu życiu lub gdy jesteś nieprzytomny i nie możesz samodzielnie wyrazić takiej zgody.
Masz również prawo do wyboru otwartej opieki zdrowotnej w całym kraju (wybór przychodni lub otwarty gabinet specjalistyczny w celu uzyskania porady lekarskiej lub wykonania badania)wyboru swojej przychodni (rejestracja) i swojego lekarza stałego kontaktu.
W szczególnie poważnych przypadkach i w sytuacjach zagrażających życiu możesz zażądać ponownej oceny medycznej.
Jeśli jesteś niezadowolony z opieki medycznej, komisja do spraw pacjentów może pomóc rozwiązać ewentualne problemy.
Terminy, kolejki do lekarzy – Gwarancja planowanej opieki zdrowotnej
W Szwecji planowe usługi medyczne w ramach opieki zdrowotnej muszą być wykonane w określonym terminie, żeby pacjent nie został pozostawiony “sam sobie”. Obecne zasady weszły w życie 1 listopada 2005 r. (vårdgaranti) – oznaczają one poszczególne ramy czasowe w ciągu których pacjent musi otrzymać należne mu świadczenia. Dla pacjentów oznacza to prawo do wizyty u lekarza w ośrodku zdrowia nie później niż siedem dni po dniu, w którym szukali pomocy, aby móc udać się do lekarza specjalisty 90 dni później, a leczenie należy uzyskać najpóźniej po kolejnych 90 dniach, jeśli specjalista uzna to za uzasadnione. Zatem masz niejako “gwarancję”, że od dnia zgłoszenia otrzymasz pomoc po maksymalnie 187 dniach. Istnieje wiele miejsc, które mają znacznie krótsze terminy niż przewiduje krajowa gwarancja zdrowotna.
Regulacja została skrótowo nazwana jako zasada 0-7-90-90
- 0 dni: opieka podstawowa powinna umożliwiać kontakt telefoniczny lub tego samego dnia
- 7 dni: wizyta u lekarza – w razie potrzeby – w ciągu maksymalnie siedmiu dni.
- 90 dni: po podjęciu decyzji o skierowaniu / prośbie o opiekę, wizyta w ramach specjalistycznej opieki może być zaoferowana w ciągu maksymalnie 90 dni od daty decyzji
- 90 dni: zdecydowane leczenie w ciągu kolejnych maksymalnie 90 dni od daty decyzji.
Okres oczekiwania może przekraczać 90 dni, pod warunkiem że pacjent i lekarz wyrażą na to zgodę. Szwedzka służba zdrowia odpowiada w pełni za dotrzymanie terminów. Jeśli dany region nie może zrealizować usługi medycznej na czas – powinien skorzystać z pomocy innego okręgu administracyjnego. Ważny jest tu fakt, że odpowiedzialność za kontakty i wszelkie koszty obciążają szwedzką służbę zdrowia – a nie pacjenta!
Jakość usług medycznych w Szwecji
Według rankingu Euro Health Consumer 2018 jakość usług medycznych świadczonych w Szwecji plasuje się na ósmym miejscu w Europie. W tym samym rankingu Polska zajmuje 32. miejsce (na 35 miejsc).
Jak się ma to do rzeczywistości? To zależy kogo spytasz. Większość polaków mieszkających w Szwecji bardzo narzeka na szwedzką służbę zdrowia. Przyzwyczajeni do innego systemu bardzo często narzekają na “leczenie Alvedonem” (paracetamol), na zbyt małą ilość przeprowadzanych badań, problem z uzyskaniem skierowań na badania specjalistyczne, brak łatwego dostępu do lekarzy – i tu wracam do rankingu. Z jakiegoś powodu Szwecja jest w pierwszej dziesiątce, Polska na szarym końcu. Możemy zakładać nierzetelność rankingu, ale na chwilę obecną nie mam lepszego punktu odniesienia – oprócz własnych doświadczeń…
Moje bezpośrednie doświadczenia ze szwedzką służbą zdrowia
Po przyjeździe do Szwecji sama właściwie przestałam chorować. Tradycja corocznego zjadania przynajmniej jednego antybiotyku z okazji przywitania jesieni odeszła w zapomnienie, służba zdrowia stała mi się dość obojętna. Jestem tu już trzeci rok – w międzyczasie jęczmień na oku został wyleczony przy pomocy aplikacji w telefonie (kazano mi czekać, samo miało przejść i przeszło), problem z alergią został załatwiony przy okazji wizyty w aptece (zalecono mi loratydynę bez recepty, działa, jestem zadowolona).
Mąż miał problem dermatologiczny – przez konsultację w aplikacji w telefonie dostał maść na receptę do odbioru w aptece – przeszło. Zgłoszenie przez niego problemu piszczenia w uszach zakończyło się badaniem słuchu wraz z badaniem przyczyn bieżącego stanu rzeczy (ankieta, kilka dodatkowych badań laryngologicznych), wydano opinię i zalecenia dalszego postępowania. Pacjent zadowolony z usługi medycznej.
Badania specjalistyczne w Karolinska
Przy okazji ciąży korzystałam z badań specjalistycznych w Szpitalu Uniwersyteckim Karolinska. Problem został zasygnalizowany przeze mnie przy okazji pierwszej wizyty u położnej. I na tym skończyło się wykazywanie mojej inicjatywy. Z dnia na dzień byłam umawiana na kolejne konieczne wizyty (najpierw lekarz w miejscu gdzie zgłosiłam ciążę, potem poszczególni specjaliści, kolejne badania) – wszystko szybko i sprawnie. O wynikach informowano mnie na bieżąco. Wszyscy zaangażowani w opiekę nade mną byli bardzo dobrze poinformowani o postępach diagnostyki i leczenia. Byłam bardzo pozytywnie zaskoczona, czułam się wyraźnie zaopiekowana, przekazywane informacje były wyraźne i zrozumiałe, nie czułam się zaniedbana ani zaniepokojona, nie czułam potrzeby konsultowania problemu u innych lekarzy. Nie mam na co narzekać, a wręcz bardzo zaimponowało mi prowadzenie całego procesu.
W momencie kiedy myślałam, że sprawa została już dawno zamknięta dostałam telefon ze szpitala. Pielęgniarka zadzwoniła z pytaniem czy nie mam ochoty spotkać się z lekarzem na dodatkową wizytę, podczas której porozmawiamy o moich badaniach, wyniku leczenia i jakichkolwiek rzeczach które mnie interesują w związku ze sprawą.
Mój punkt odniesienia
Dla porównania – w Polsce korzystałam z państwowej opieki zdrowotnej oraz prywatnej opieki stomatologicznej (do 2015 r). Potem korzystałam już wyłącznie z prywatnej opieki medycznej Medicover w Warszawie (2015-2018). Uważam, że opieka jaką sprawowano nade mną w Szwecji była znacznie lepsza niż dotychczasowa opieka w państwowej opiece zdrowotnej w Polsce. Nawet chyba lekko lepsza niż Medicover – głównie z racji szerokiego zakresu usług oraz standardu obsługi pacjenta. Mąż myśli jednak, że to warszawski medicover nieznacznie wygrywa w tej konkurencji.
Skąd ten entuzjazm?
Przede wszystkim uzyskana przeze mnie opieka medyczna była skuteczna i szybka. Jestem osobą, która docenia fakt nieprzepisywania antybiotyków na każdy kaszel, więc o ile czuję, że w razie potrzeby będę mogła uzyskać fachową pomoc – mogę leczyć się Alvedonem.
Nie przeszkadzało mi, że przez całą ciążę prowadziła mnie położna a nie lekarz. W momencie, kiedy tego potrzebowałam lekarz pojawił się natychmiastowo – i to nie jeden, a kilku. Konsultowali między sobą mój przypadek i prowadzili mnie za rączkę przez cały system opieki zdrowotnej w Szwecji. Ja w tym czasie nie musiałam robić nic. Brak wielokrotnych USG (3D, 4D, 5D?) oraz każdorazowych badań ginekologicznych również nie był dla mnie problematyczny, a wręcz przeciwnie – było mi to wszystko całkiem „na rękę”.
Mniej pocieszające historie
Dotychczasowe doświadczenia po prostu nie pozwalają mi narzekać. Oczywiście to nie jest tak, że bazując wyłącznie na nich będę chwalić i bronić szwedzkiej służby zdrowia jak Rejtan. Słyszałam wielokrotnie głosy niezadowolenia.
Uparta matka
Znam dziecko, które mając pół roku było operowane w związku z zastojem treści jelitowej (? – nie jestem lekarzem, opisuję tu niedokładnie, tylko tyle co zrozumiałam ze szwedzkiej opowieści przy kawie). Matka dziecka powiedziała mi, że podświadomie wiedziała, że coś jest nie tak z zachowaniem dziecka. Uparcie starała się zdobyć pomoc dla półrocznego dziecka. W międzyczasie była wielokrotnie odsyłana do domu, z zapewnieniem, że wszystko na pewno jest w porządku. Nie było. Tylko jej zdecydowany upór i jasne postawienie sprawy zadecydowało, że dziewczynka otrzymała w końcu odpowiednią pomoc.
Implantolog z NY
Poznałam kiedyś szwedkę konsultującą wstawianie implantów zębowych w Nowym Jorku. Byłam zaskoczona tym faktem, powiedziała mi wtedy, że stomatologia była tu kiedyś na dobrym poziomie. Niestety podobno z czasem dogoniły nas inne państwa, Szwecja osiadła na laurach i przy zachowaniu wysokiego poziomu cen, jakość usług jest niekonkurencyjna – dlatego chciała robić implantologię w USA.
Własny rozum
Ile w tym prawdy? Ile przypadku, a ile wad systemu? Nie wiem. Nie mam na tyle własnych doświadczeń, żeby jednoznacznie wystawiać ocenę. Brak mi pewności czy mam dostateczny dostęp do szwedzkich materiałów żeby sprawdzić jak jest “od środka”. Każdy musi ocenić sam. Każdy również musi zachować trzeźwy rozum. Nieszczęścia i choroby się zdarzają. Pamiętajmy, że to wyłącznie do nas samych należą ostateczne decyzje i odpowiedzialność za własne zdrowie i życie.
Ubezpieczenie zdrowotne w Polsce a opieka medyczna w Szwecji
Posiadanie polskiego ubezpieczenia zdrowotnego uprawnia nas do skorzystania ze szwedzkiej służby zdrowia wyłącznie w nagłych przypadkach, podczas wyjazdu okazjonalnego. O ile powrót do Polski celem uzyskania leczenia nie jest możliwy.
Pomoc udzielana jest na podstawie okazania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego EKUZ (ang. “European Health Insurance Card” EHIC, szw. “europeiska sjukförsäkringskortet”). Można ją wyrobić bezpłatnie w oddziale NFZ.
Nie uprawnia ona jednak do:
– korzystania z planowych zabiegów medycznych (ale są wyjątki – np. dializa nerek)
– korzystania z większości zabiegów dentystycznych
– uzyskania darmowej opieki medycznej
Możliwe jest, że będziemy musieli zapłacić za udzieloną pomoc z własnej kieszeni, a NFZ zwróci nam koszt dopiero po powrocie do kraju i rozpatrzeniu wniosku.
Kiedy posiadasz ubezpieczenie zdrowotne w Polsce? – przykłady:
- pracujesz w Polsce i odprowadzasz składki na ubezpieczenie zdrowotne
- twoja umowa o pracę zakończyła się nie dalej jak 30 dni temu (ubezpieczenie obowiązuje do miesiąca po zakończeniu umowy!)
- studiujesz w Polsce (dopisanie do ubezpieczenia rodziców, wystąpienie o ubezpieczenie z uczelni)
- samodzielnie opłacasz składki na ubezpieczenie zdrowotne
Wyjątkowe przypadki – Ciąża i poród
Jeśli posiadasz ubezpieczenie w Polsce możliwe jest planowanie porodu w Polsce lub w Szwecji. W Polsce – na podstawie ubezpieczenia. Aby rodzić w Szwecji – na podstawie polskiego ubezpieczenia, ale musisz w tym przypadku uzyskać zgodę od NFZ, gwarantującą ci zwrot/pokrycie kosztów porodu. Bez takiej zgody FK (Försäkringskassan) wystawi ci fakturę do zapłacenia. Konieczne jest również sensowne uzasadnienie Twojej prośby. Więcej informacji na ten temat znajdziesz na stronach internetowych FK i NFZ (szukaj informacji odnośnie certyfikatów S1 i S2). Sprawdź również kwestię pokrywania kosztów prowadzenia ciąży. Możliwe, że będzie konieczne zapłacenie z własnej kieszeni.
Jeśli posiadasz ubezpieczenie w Szwecji – opieka przed porodem jest bezpłatna w obu krajach, możesz rodzić bezkosztowo w Szwecji lub w Polsce. W Szwecji – na podstawie ubezpieczenia, w Polsce – na podstawie 68 ust. 3 Konstytucji, który stanowi, że państwo ma obowiązek objęcia szczególną opieką zdrowotną dzieci do 18. lat, kobiety w ciąży, w okresie połogu, osoby niepełnosprawne i w podeszłym wieku. https://www.kry.se/
Jakie są Twoje doświadczenia?
